سلامت جنسی سالمندان

دکتر سیدعلی آذین معتقد است که افزایش سن نمی تواند ما را از عاشق شدن مصون کند ولی عشق می تواند تا حدی ما را در برابر اثرات سالمندی محافظت نماید.
به دنبال افزایش چشمگیر جمعیت در دهه شصت، هرم جمعیتی کشور تا مدت ها با قاعده ای بزرگ (نماینده افراد کم سن وسال جامعه) ترسیم می شد. اما کمتر شدن نرخ باروری و افزایش امید به زندگی باعث شده است تا سالمندان به تدریج سهم قابل توجه تری از جامعه را تشکیل دهند و با توجه به آن که برخورداری از سلامت جنسی از جمله حقوق این طبقه از جامعه است، حفظ کیفیت زندگی و توجه به برخی جنبه های مهم موضوع سلامت جنسی در زنان و مردان سالمند باید در برنامه های سلامت کشور لحاظ شود.
علاوه بر محدودیت های بالقوه بیولوژیک در سالمندی، ملاحظات جمعیت شناختی نیز بر عملکرد جنسی در سنین بالا تاثیر گذار است. مثلاً حتی در کشورهای پیشرفته نیز امید به زندگی زنان حدود 5 سال بیش از مردان است. از طرفی در همین کشورها زنان بطور میانگین با مردانی دو سال از خود بزرگتر ازدواج می کنند. لذا بسیاری از زنان در سنین بالا اصولاً شریک جنسی خود را از دست داده اند. در کشورهای اروپای غربی، امید به زندگی همراه با فعالیت جنسی بعد از 55 سالگی برای مردان 16 سال و برای زنان 6/10 سال است. اما در عمل مردان در سنین بالا بیشتر با اختلالات "عملکرد جنسی" مواجه می شوند. این موضوع می تواند ناشی از فرایند طبیعی سالخوردگی باشد و یا به علت بیماری های مزمن شایع در این سنین.
اجازه دهید نگاهی به تغییرات بیولوژیک طبیعی در کارکرد جنسی با افزایش سن داشته باشیم، البته ممکن است برخی مطالب ارائه شده عمدتاً مناسب همکاران گروه پزشکی باشد ولی سعی می شود در مجموع چندان وارد جزئیات نشویم:
در مردان سالم :
کاهش گیرنده های "بتاآدرنرژیک" و گیرنده های "کلی نرژیک" باعث می شود تا فعالیت آلفا آدرنرژیک افزایش یابد. این موضوع با ظرفیت آزاد شدن ماهیچه های صاف موجود در اجسام غاری که برای ایجاد نعوظ (E.r.e.c.t.i.o.n) بسیار پراهمیت است در تقابل است. افزایش بافت همبند در آلت نیز از میزان قابلیت اتساع آن می کاهد و بعلاوه از حساسیت آلت نیز کاسته می شود.
به این ترتیب در نهایت ایجاد نعوظ به تحریک بیشتر ناحیه آلت و اسکروتوم و همچنین زمان بیشتری نیازمند می شود. البته همین موضوع باعث می شود تا اختلال انزال پیش از موعد (Premature e.j.a.c.u.l.a.t.i.o.n) یا آنچه به انزال زودرس معروف است در این سنین کمتر مشکل ساز باشد. بعلاوه ارگاسم ممکن است کوتاهتر شده و خروج منی با شدت کمتری همراه باشد. دوره عدم پاسخ مجدد به تحریک جنسی متعاقب ارگاسم (Refractory period) با افزایش سن بطور طبیعی افزایش می یابد (از چند ساعت تا حتی یکی دو روز).
در زنان سالم :
همان تغییراتی که در گیرنده های بتا و سیستم "کلی نرژیک" اتفاق می افتد در زنان نیز کاهش پتانسیل لغزنده سازی (افزایش ترشحات واژن یا Lubrication) به دنبال تحریک جنسی را موجب می گردد. به این ترتیب ممکن است زمان بیشتری برای ایجاد لوبریکاسیون لازم باشد و لذا شریک جنسی باید به این نکته توجه نماید.
اگرچه گاه رسیدن به ارگاسم نیز می تواند به مدت زمان بیشتری نیاز داشته باشد ولی تاکید می شود که با افزایش سن در ظرفیت ارگاسمی یک زن یا توانایی او در رسیدن به ارگاسم هیچ خللی وارد نمی شود.

به این ترتیب در زنان و مردانی که از سطح سلامتی خوبی برخوردار هستند به شکل بالقوه هیچ سقف سنی برای فعال بودن از نظر جنسی وجود ندارد. البته ملاحظات فرهنگی و اجتماعی از جمله تعیین کننده های جدی در رفتار جنسی سالمندان محسوب می شوند و لذا برای امکان برخورداری سالمندان از مواهب زندگی فعال زناشویی، فرهنگ سازی و تلاش برای کمرنگ نمودن تدریجی برخی تابوها در این خصوص از جمله مسئولیت های متخصصین حوزه سلامت، فرهنگ، حقوق و اخلاق است.